-निरञ्जन राजवंशी / बीबीसी न्यूज नेपाली

काठमाडौं, ३० कार्तिक । महिला क्रिकेट टोलीमा अहिले खुसीको बेग्लै लहर चलिरहेको देखिन्छ। हुन पनि दुई दशक लामो इतिहास बोकेको नेपाली महिला क्रिकेटमा ‘१९ वर्षमुनिको टोली विश्वकपमा छनोट’ हुनु नै अहिलेसम्मको सबैभन्दा ठूलो उपलब्धि बन्न पुगेको छ।

एक समय ‍महिला क्रिकेट सुरु हुँदा सम्भावनाका ढोकाहरू खुल्ने आशा गरिएको थियो। अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट परिषद् (आईसीसी) ले सन् २००६ मा नेपाली महिला टोलीलाई ‘आईसीसी ग्लोबल इनिशटीभ अवार्ड’ प्रदान गरेको थियो।

तर करिब दुई दशकमा महिला टोली खुम्चिँदै गएको देखियो। एशिया कपदेखि विश्वकप छनोटसम्मको प्रतिस्पर्धा अनि व्यक्तिगत रूपमा व्यावसायिक खेलाडीले उपलब्धि हात पारे पनि समग्रमा टोलीले सफलताभन्दा निराशा बढी भोगेको छ। महिला टोलीले अहिलेसम्म कुनै अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिता जित्न सकेको छैन।

तर १९ वर्ष मुनिको टोलीले महिला क्रिकेट हाँकेको थियो। सन् २००८, २००९ र २०१० सम्म लगातार तीन पटक १९ वर्ष मुनिको नेपाली टोलीले यू-१९ एशिया कप जितेर ह्याट्रिक गरेको थियो।

राष्ट्रिय टोलीका तत्कालीन उपकप्तान ज्ञानेन्द्र मल्लले भनेका थिए, “पुरुष भन्दा पहिले महिला क्रिकेटले विश्वकप खेल्नेछ।”

तर त्यसपछि क्रमशः महिला क्रिकेट खुम्चिँदै गएको देखियो। महिला टोली छनोट प्रतियोगिता खेल्नमै सीमित बन्न पुग्यो।

तीन पटक एशिया कप प्रवेश र विश्वकप छनोटका लागि खेल्नुबाहेक टोली माथि उक्लिन सकेन।

अहिले समय फर्किएजस्तो देखिएको छ। फेरि १९ वर्षमुनिकै महिला टोलीले आशा जगाएको ठानिएको छ।

पूर्वप्रशिक्षक राजु बस्न्यात भन्छन्, “युवा टोलीको यो सफलताले महिला क्रिकेट ब्युँतिएकोजस्तो महसुस भएको छ। यसले उज्ज्वल भविष्यको सङ्केत गरेको छ।”

३५ वर्षपछि महिला विश्वकप

हुन त आईसीसीले नै महिला क्रिकेटलाई प्राथमिकतामा राखेको थिएन।

पुरुष यू-१९ विश्वकप सुरु भएको ३५ वर्षपछि मात्र आईसीसीले महिला यू-१९ विश्वकप गत वर्ष सन् २०२३ बाट सुरु गरेको हो।

सन् २०२१ मा नै पहिलो संस्करणको घोषणा गरिए पनि कोभिड महामारीका कारण २०२३ मा मात्र हुन सक्यो।

बाङ्ग्लादेशले आयोजनाबाट हात झिकेपछि दक्षिण अफ्रिकाले पहिलो संस्करणको आयोजना गरेको थियो। त्यसमा भारत च्याम्पिअन भएको थियो भने इङ्ग्ल्यान्ड उपविजेता बनेको थियो।

नेपालले यसपालिझैँ एशिया छनोटमा प्रतिस्पर्धा गरेको थियो। तर नेपाललाई पन्छाउँदै यूएईले विश्वकप खेल्यो।

प्रतियोगिताको दोस्रो संस्करण २०२५ मा मलेशियामा हुनेछ। सन् २०२७ को तेस्रो संस्करण नेपाल र बाङ्ग्लादेशले संयुक्त रूपमा आयोजना गर्दै छन्।

पुरुष यु-१९ सँग तुलना

आईसीसीले पुरुष यू-१९ विश्वकप सन् १९८८ बाट सुरु गरेको हो।

असोसिएट राष्ट्रमा नेपालको युवा टोली नै सबैभन्दा सफल टोली मानिन्छ।

वास्तवमा नेपाली क्रिकेटको विकासको आधार नै यू -१९ प्रतिस्पर्धा भन्दा फरक पर्दैन।

नेपालले सन् २०००, २००२, २००४, २००६, २००८, २०१२, २०१६ र २०२४ गरी आठ पटक युवा विश्वकप खेल्यो।

पारस खड्कालगायतका खेलाडीप्रति आकर्षण यू-१९ विश्वकपको सहभागिताबाट नै सुरु भएको हो।

त्यस क्रममा नेपालले ठूला टेस्ट राष्ट्रलाई हरायो र अन्तर्राष्ट्रिय नक्सामा आफ्नो उदीयमान छवि बनाउन सफल भयो।

पुरुष टोलीले धमाका मच्चाइसक्दा महिला टोली ओझेलमा थियो।

किन आएनन् नयाँ अनुहार?

महिला क्रिकेट नेपाल क्रिकेट सङ्घ (क्यान)को प्राथमिकतामा परेको पनि देखिएन।

जानकारहरूका अनुसार नियमित घरेलु प्रतियोगिता थिएन। अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिताको रूपमा हुने एशिया कप वा विश्वकप छनोटका बेला मात्र खेलाडीहरू जम्मा पारेर अभ्यास गराइन्थ्यो।

त्यसले गर्दा एकातर्फ नयाँ खेलाडी उत्पादनको अवसर कम थियो भने अर्कातर्फ कतिपय खेलाडीहरू पलायन पनि भए।

नयाँ अनुहारले अवसर नपाउँदा राष्ट्रिय टोलीमा पुरानै अनुहार हाबी देखिन्छन्।

‘क्यान’मा नयाँ टीम आएपछि भने महिला खेलाडीहरूमा आशा पलाएको बताइन्छ।

‘क्यान’ले २०२४ को क्यालेन्डरमा अप्रिल/मे तथा जुलाई/अगस्टमा गर्ने गरी राखेको महिला टोलीको अन्तर्राष्ट्रिय मैत्रीपूर्ण प्रतियोगिता हुन सकेन। अब डिसेम्बरमा राखिएको प्रतियोगिताको प्रतिक्षामा महिला खेलाडीहरू छन्।

युवा टोलीलाई मलजल

यसै बेला युवा महिला टोलीले विश्वकपको ढोका उघार्न सफल भएको छ।

टोलीले अर्को वर्ष ज्यानुअरीमा मलेशिया गएर अस्ट्रेलिया, स्कटल्यान्ड र बाङ्ग्लादेशको समूहमा रहेर यू-१९ विश्वकप खेल्ने छ।

विश्वकपसँगै टोली यू-१९ एशिया कपमा पनि स्वतः छानिएको छ। एशिया कप अर्को महिना मलेशियामा नै हुँदै छ।

नेपाल क्रिकेट सङ्घका प्रवक्ता छुम्बी लामाले महिला क्रिकेटलाई प्राथमिकतामा राख्दै योजना बनाउने बताए।

उनले भने, “युवा टोलीले आफ्नो क्षमता प्रमाणित गरिसकेको छ। अब क्यानले आवश्यक सबै सुविधा दिएर उनीहरूलाई व्यस्त बनाउने छ।”

नेपाल सन् २०२७ को यू-१९ विश्वकप आयोजक राष्ट्र भएकोले उक्त विश्वकपमा नेपाल स्वतः छनोट भइसकेको छ।

प्रवक्ता लामा भन्छन्, “क्यानको योजना त्यहाँसम्म छ। उन्नाइस वर्षमुनिको टोली नै भोलिको राष्ट्रिय टोलीको मेरुदण्ड हो। यसलाई क्यानले मलजल गर्ने छ।”